marguerite duras Dat zou ik niet kunnen zeggen. Voor het moment zijn zij het.
susan husserl-kapit Zo zouden ze kunnen zijn, maar ze kunnen ook cerebraal zijn. Jij, bijvoorbeeld, bent zo niet.
marguerite duras Ik weet dat als ik schrijf er iets in mij ophoudt te functioneren, iets dat stil valt. Ik laat iets in mij overnemen, iets dat waarschijnlijk met vrouwelijkheid te maken heeft. Maar alles valt uit – de analytische manier van denken, ingeprent door de universiteit, studeren, lezen, ervaring. Ik ben absoluut zeker van wat ik nu zeg. Het lijkt alsof we teruggaan naar een wildernis. Er is geen samenhang. Misschien ben ik, voor al het andere, voor het Duras-zijn, simpelweg een vrouw.
susan husserl-kapit Maar mannelijke schrijvers …
marguerite duras Heb jij ze ooit zien schrijven? Ze werken meestal iets uit. Ze weten waar ze heengaan. Zij construeren.
susan husserl-kapit Dichters zijn anders, maar misschien is dat omdat zij een vrouwelijke geest hebben, zoals jij dat noemt.
marguerite duras Ja. Dichters zijn androgyn. In de dichtkunst is er van sekse geen sprake meer. Maar zou je niet kunnen zeggen dat mijn boeken eerder muzikaal of poëtisch dan intellectueel zijn?
susan husserl-kapit Ja, maar er blijft een hoop denkwerk achter zitten.
marguerite duras Steeds minder. Er is denken, maar op de achtergrond. Het is helemaal achter de handeling gedrukt.
susan husserl-kapit We hebben het nog niet gehad over bewustzijn, en dat is (toch) heel belangrijk. Jouw vrouwelijke personages zijn lucide; zij zijn zich van alles bewust. Jouw mannen, zijn zich van niets bewust.
marguerite duras Ja, maar zij zijn zichzelf kwijtgeraakt. Als je opgroeit vergeet je het kind dat je ooit was. Je weet er niets meer van. Mannen zijn de weg kwijtgeraakt op dezelfde manier, terwijl vrouwen nooit hebben geweten wie ze waren. Daarom zijn zij niet de weg kwijt. Achter hen, is duisternis. Achter de mannen, is er een verstoring van de werkelijkheid, zijn er leugens.
susan husserl-kapit Ja, maar mannen kunnen tenminste de wereld kennen waarin ze leven, zich bewust zijn van hun omgeving. In Le square bijvoorbeeld, lijkt de man volledig onbewust [te leven]. Hij leeft zonder vragen. De vrouw daarentegen toont een ongewone meedogenloosheid ten aanzien van het leren kennen van het leven. Ze zegt op een gegeven moment, ‘Als het leven niet gelukkig is, wil ik leren dat ik in mijn eentje, snap je, helemaal zelf, tot het laatste moment, en zo volledig mogelijk; en dan, nou ja! zal sterven terwijl ik doe wat ik wilde en mijn dood zal worden betreurd.’
marguerite duras Le square is een geheel politieke roman. Dat wil zeggen, het laat twee dialektieken zien die elkaar ‘te lijf’ gaan: de dialektiek van moed – marxistisch zo je wilt …
susan husserl-kapit Het vrouwelijke personage.
marguerite duras … en de dialektiek van lafheid.
susan husserl-kapit Ja, maar het komt toevallig zo uit dat moed wordt gerepresenteerd door de vrouw en lafheid door de man.
marguerite duras Denk jij dat de handelsreiziger in het boek een vrouw zou kunnen zijn?
susan husserl-kapit Ja, in traditionele romans. Daarin ben jij anders. Het zit in deze dingen dat jouw kijk op vrouwen revolutionair is, denk ik. Een ‘gewone’ schrijver zou de rollen hebben omgedraaid.
marguerite duras Eigenlijk, zou er een probleem moeten zijn, vanaf het moment dat mensen daarover zijn gaan praten, over Duras’ vrouwen. De vrouw in het zwart in La femme du Gange doet helemaal niets. Ze verwelkomt de reiziger. Zij is degene die hem in de gemeenschap van idioten introduceert. Zij laat hem binnen. Wat denk je daarvan?
susan husserl-kapit Ik voel me niet geroepen om over jouw films iets te zeggen zoals ik dat over jouw boeken doe, en vooral niet over een film die ik maar één keer heb gezien. Maar als we refereren aan een van de romans waarop de film is gebaseerd, Le vice-consul, waarin de vrouw van de Ganges Anne-Marie Stretter is, die we al eerder zijn tegengekomen. En hier hebben we een goed voorbeeld bij wat ik wil zeggen: Anne-Marie kiest haar man, krijgt hem, en vertrekt dan naar India (haar mobiliteit) waar ze alles wat er gebeurt met de vice-consul en Michael Richardson stuurt.
marguerite duras Ja.
susan husserl-kapit Zij is degene die over alles controle heeft. Lol V. Stein is een ander voorbeeld. Zij is overweldigend. Zij geeft ook haar leven vorm. Zij beslist wat ze wil en hoe ze dat voor elkaar krijgt.
marguerite duras Omdat vrouwen weten wat ze willen.
[wordt vervolgd]

susan husserl-kapit Jouw vrouwen missen autoriteit. Maar ze moeten kracht hebben in de zin dat zij degenen zijn die hun leven vormgeven en controleren – binnen de grenzen van de onveranderlijke wereld waarin jij ze plaatst.
marguerite duras Ze veranderen die [wereld] niet, nog niet. Maar dat komt wel.
susan husserl-kapit Wat bewonderenswaardig is in jouw vrouwen, is dat ze handelen en vechten ondanks het feit dat ze zich bewust zijn van hun vergeefse pogingen iets te veranderen. In tegenstelling tot jouw mannen, die opgeven. Het lijkt mij een contradictie om zulke actieve, sterke vrouwen in jouw romans te creëren en dan denken dat vrouwen ‘organisch’ zijn.
marguerite duras Ik begrijp niet zo goed waar jij die activiteit van de vrouwen vandaan haalt. Vrouwen bezetten alle ‘ruimte’ in mijn films. Zij zijn ‘daar’.
susan husserl-kapit Ik heb het niet over je films maar over je romans.
marguerite duras Ja, maar ook in de romans.
susan husserl-kapit In Le square bijvoorbeeld, zie je het contrast tussen de man en de vrouw. De vrouw is gedoemd om haar lot te veranderen en handelt om dit voor elkaar te krijgen, terwijl de man toegeeft aan wanhoop en inertie. Nadat hij klaagt over zijn passiviteit en zijn bewondering toont over haar lot, verklaart zij dit verschil als volgt: ‘Misschien komt het omdat jij minder radicaal moet veranderen dan ik. Ik heb het gevoel dat ik helemaal van begin af aan moet veranderen.’ In Moderato Cantabile is het Anne die zowel de conversatie als de actie stuurt. Chavin volgt haar, maar dat lukt hem nauwelijks. Ik denk aan de climax van het verhaal, de voltooiing van de handeling waarnaar de hele roman overhelt; het is Anne die laat weten dat Chauvin er niet toe in staat is. Het aanvaarden van de angt verlamt Chauvin, zij is degene die hun ‘echtbreuk’ uitdraagt. En dan laat hem daar zitten, onbeweeglijk, impotent: ‘Chauvins hand slaat in de lucht en valt terug op de tafel.’
marguerite duras En in Detruire, dit-elle ook.
susan husserl-kapit Ja, daar is het Alissa die de handeling stuurt. Maar er is een verschil, omdat Stein indirect invloed heeft.
marguerite duras Maar Stein is al androgyn.
susan husserl-kapit In Le marin de Gibraltar is het Anna die van de ene plek naar de andere reist (mobiliteit) op zoek naar haar vroegere geliefde, terwijl de verteller, die nooit met naam en toenaam wordt genoemd, haar volgt, niet wetend waar hij naartoe gaat, voor hoelang, zelfs niet waarom. In Un barrage contre le Pacifique …
marguerite duras Is het de moeder.
susan husserl-kapit … Niet alleen de moeder. Het is ook Suzanne die ons raakt met haar onafhankelijkheid en met de actieve rol die ze speelt in haar eigen leven. Door het boek heen wacht ze op een jager, een man die in staat moet zijn haar weg te voeren van de desolate vlakte waarop ze leeft. En dan, als hij tenslotte komt, tegen het eind, en haar vraagt om met hem te trouwen, weigert ze, door te zeggen dat ze alleen moet blijven, op haar zelf. En ze laat hem in de steek. Om naar waarheen dan ook te vertrekken, in ieder geval vooruit. En hij, hij blijft op de [desolate] vlakte, zijn schrale leven vervolgend. Ik vind het interessant dat Suzanne’s broer Jozef ook wacht op, in zijn geval, zomaar een vrouw, om hem weg te voeren van de vlakte. En die vrouw komt, met een mooie auto en veel geld. Jozef zegt geen nee tegen haar op de manier zoals Suzanne dat deed. Hij vertrekt met haar, krijgt alles wat hij wil via haar. Het contrast tussen de broer en en zus is zeer veelzeggend.
marguerite duras Het is kracht, zo je wilt. Ik noem het liever de kracht van de vrouwen. In mijn boeken, in mijn films, hebben zij een kracht die bijna onvrijwillig is. Ja, dat is het, het is gestuurd. Het is. Het is het verschil tussen zijn en verschijnen. Het is een kracht die direct opereert, die direct functioneert. De vrouwen komen rechtstreeks in actie zonder te zijn voorgeprogrammeerd.
susan husserl-kapit Het lijkt vreemd dat alles instictief, ogranisch is. Jij bent het ene moment heel radicaal, dan weer heel traditioneel. Jij … lijkt achter te blijven.
marguerite duras Maar waarom zou niet zo handelen? Jij zegt dat is allemaal achterhaald, dat is allemaal traditioneel. Ja, maar als jij zegt dat dat niet zo zou moeten zijn, dat het een gezamenlijke actie moet zijn, met een voornemen, uitgedacht, beeldvormend, kom je weer bij de mannelijke ethiek. En dan is er geen uitweg meer mogelijk.

marguerite duras Ik denk dat ‘vrouwelijke literatuur’ organisch, vertaald schrijven is … vertaald vanuit het donker, de duisternis. Vrouwen leven al eeuwen in duisternis. Ze kennen zichzelf niet. Of nauwelijks. En als vrouwen schrijven, vertalen ze deze duisternis.
susan husserl-kapit Meer dan mannen?
marguerite duras Mannen vertalen niet. Zij starten vanaf een theoretisch, reeds gevestigd en beproefd podium. Het schrijven van vrouwen is daadwerkelijk vertaald vanuit het onbekende, meer als een nieuwe manier van communiceren dan als een bestaande taal. Maar om dat te bereiken, moeten we plagiaat de rug toe keren. Er zijn veel vrouwen die schrijven alsof ze denken te weten hoe ze moeten schrijven – om hun mannelijke collega’s te imiteren en een plaatsje binnen de literatuur te bemachtigen. Colette schreef als een klein meisje, een onstuimig en verschrikkelijk en verrukkelijk meisje. Zij schreef ‘vrouwelijke literatuur’ zoals mannen het graag zagen. Dat is in strikte zin geen vrouwelijke literatuur. Het is vrouwelijke literatuur door de ogen van mannen en als zodanig herkend. Het zijn mannen die er plezier aan beleven. Ik denk dat vrouwelijke literatuur hevige, directe literatuur is en dat, om die te beoordelen, moeten we niet – dit is het belangrijkste punt dat ik wil maken – helemaal opnieuw beginnen, starten vanaf een theoretisch podium. Laatst zei je: “Ja, maar vrouwen kunnen ook ideologen, filosofen, dichters etc. etc. zijn.” Natuurlijk. Natuurlijk. Maar waarom moeten we het daarover hebben? Dat zou moeten gebeuren zonder het te benoemen. We zouden het omgekeerde moeten zeggen: Kunnen mannen alles vergeten en zich bij de vrouwen voegen?
susan husserl-kapit Ze zouden het moeten proberen.
marguerite duras Dat is het probleem. Weet je, in Discourse on politics van de zwarte dichter Aimé Césaire, zegt hij dat als iemand gekleurd is, mensen zich altijd afvragen of hij of zij zwart bloed heeft, en nooit of hij of zij blank bloed heeft. En als er een man voor ons staat, kunnen we ons afvragen: heeft hij iets vrouwelijks in zich? En dat kan het voornaamste punt zijn. Dat betekent : draai alles om, inclusief analyse en kritiek … draai alles om. Ga van vrouwen uit, zorg ervoor dat duisternis het uitgangspunt wordt vanwaaruit de door mannen genoemde helderheid wordt beoordeeld.
susan husserl-kapit Wat mij interesseert is dat achter dit alles jij schijnt te denken dat er een specifieke vrouwelijke en mannelijke natuur bestaat.
marguerite duras Het is mogelijk dat die bestaat, maar hoe kunnen we dat weten als we er nog niet zijn? Het is onduidelijk.
susan husserl-kapit En toch, al jouw vrouwelijke personages zijn veranderlijk, onafhankelijk, bewust, actief, en rebellerend terwijl al jouw mannelijke personages onveranderlijk, afhankelijk, onbewust, en passief zijn.
marguerite duras Dat komt omdat de vrouwen praten, de vrouwen beslissingen nemen. Ik bedoel, wat in mijn films naar voren komt is de taal van vrouwen, de handeling van vrouwen. De mannen worden gedwongen te volgen. Ze doen hun best, maar ze raken achterop. Het is al het begin van een omgekeerde wereld.
susan husserl-kapit Maar de manier waarop jij vrouwen en mannen laat zien, lijkt erop te duiden dat jij de geaccepteerde sexuele rollen uitdaagt. Jouw vrouwen zijn mannelijker, als je de traditionele definitie hanteert.
marguerite duras Nee, mijn vrouwen zijn niet mannelijker.
susan husserl-kapit Ze handelen en zijn onafhankelijk.
marguerite duras Mannelijk betekent voor mij autoriteit.